W ciągu ostatnich lat obserwujemy coraz większy postęp i rozwój innowacji technologicznych, dla których niezbędne jest wykorzystanie coraz większej ilości pierwiastków chemicznych, w szczególności metali. Ponadto transformacja ekologiczna, odchodzenie od stosowania paliw kopalnych, przekształcenie systemów energii z planem REPowerEU, zakaz sprzedaży silników spalinowych, czy europejski zielony ład – powodują, że popyt na metale nieszlachetne, komponenty baterii oraz metale ziem rzadkich rośnie w bardzo dużym tempie. W związku z powyższym Unia Europejska postanowiła zwiększyć zdolność do monitorowania i łagodzenia ryzyka zakłóceń w sprzedaży surowców krytycznych.
LISTA SUROWCÓW KRYTYCZNYCH
W tym celu Komisja od 2011 roku analizuje poszczególne surowce o dużym znaczeniu gospodarczym i jednocześnie dużej podatności na zakłócenia w dostawach, i klasyfikuje je jako surowce krytyczne. Wśród wymienionych 34 surowców krytycznych, aż 17 z nich zaklasyfikowano do surowców o znaczeniu strategicznym. Lista ta nie jest zamknięta, ponieważ podlega regularnemu przeglądowi i aktualizacji, średnio co 3 lata. Dwa metale w tej grupie nie są klasyfikowane jako krytyczne, a jedynie jako strategiczne. Są to: miedź i nikiel. Ich globalna produkcja jest na tyle zdywersyfikowana, że nie powoduje dużego ryzyka w dostawie surowców, jednak ich wykorzystanie jest niezbędne.
Zdjęcie: https://www.consilium.europa.eu/pl/infographics/critical-raw-materials/
Obecnie Europa jest w dużym stopniu uzależniona od importu surowców krytycznych. Wiele z nich posiada tylko jedno źródło pozyskiwania surowca wykorzystywanego w Europie. Ogromna część pozyskiwania surowców jest wysoce skoncentrowana i zapewnia po 70-90% zapotrzebowania, często pochodząc z państwa trzeciego.
AKT PRAWNY DOTYCZĄCY SUROWCÓW KRYTYCZNYCH
W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie i ryzyko dostępności surowców, w 2024 roku Unia Europejska przyjęła europejski akt o surowcach krytycznych, który ma na celu:
- zwiększyć i zdywersyfikować podaż surowców krytycznych w UE,
- wzmocnić obieg zamknięty oraz recykling surowców krytycznych,
- wspierać badania i innowacje w zakresie substytutów i oszczędności surowców krytycznych.
Aby osiągnąć wyznaczono ambitne cele i przyjęto, że do 2030 roku:
- 10% wydobycia surowców krytycznych ma pochodzić z UE,
- 40% rocznego zużycia ma pochodzić z przetwarzania,
- 25% ma pochodzić z recyklingu,
- pozyskanie z jednego państwa nie może być większe niż 65% rocznego zużycia substancji.
Kluczowe elementy wynikające z Rozporządzenia CRM:
- Wprowadzenie wspólnotowych zakupów surowców krytycznych ma na celu zebranie zainteresowanych stron na jednej platformie i dokonanie wspólnego zakupu przez zainteresowane podmioty z siedzibą w Unii Europejskiej.
- Skrócenie procedur wydawania pozwoleń dla projektów strategicznych na: 27 miesięcy w przypadku wydobycia i 15 miesięcy w przypadku przetwarzania i recyklingu surowców krytycznych.
- Ustalenie wsparcia finansowego w postaci kwalifikacji projektów strategicznych do funduszy UE.
- Monitorowanie zagrożeń w łańcuchu dostaw surowców krytycznych oraz przepływów handlowych między UE, a państwami trzecimi.
- Prowadzenie spisu firm i projektów dotyczących surowców krytycznych na terenie danego kraju UE.
- Ustalenie wskaźników dotyczących wydobycia, przetwarzania, recyklingu i dywersyfikacji, poprzez wdrożenie krajowych planów gospodarki o obiegu zamkniętym.
- Aktualizacja listy surowców krytycznych i strategicznych raz na 3 lata.
Opublikowane rozporządzenie stanowi jedynie zarys ogólnej koncepcji monitorowania surowców krytycznych. Bardziej szczegółowe i ukierunkowane wytyczne będą publikowane poprzez akty delegowane czy wykonawcze, a także wytyczne i przewodniki Komisji Europejskiej.
Regulation – EU – 2024/1252 – EN – EUR-Lex
WPŁYW NA BRANŻĘ CHEMICZNĄ I NA PRZEDSIĘBIORCÓW
Przedsiębiorcy z branży chemicznej oraz sektorów strategicznych mogą posiadać dodatkowe obowiązki wynikające z wdrożenia rozporządzenia CRM. Spośród nich można wymienić:
- Sporządzenie analizy ryzyka łańcuchu dostaw – od maja 2025 roku,minimum co 3 lata przedsiębiorstwa muszą dokonać analizy ryzyka łańcuchu dostaw i podatności na zagrożenia z dostępnością stosowanych surowców. Ocena obejmuje: identyfikację miejsc wydobycia, przeróbki i recyklingu CRM; analizę czynników zakłócających dostawy surowców; ocenę podatności na zakłócenia. Obowiązek dotyczy dużych przedsiębiorstw, którzy zatrudniają ponad 500 pracowników, a przychody firmy przekraczają 150 milionów euro.
- Zwiększenie poziomu recyklingu – do maja 2025 roku państwa członkowskie powinny przyjąć dotyczące zbierania odpadów, ich sortowania oraz przetwarzania.Przedsiębiorcy będą mieć 2 lata na wdrożenie i zapewnienie ustalonego poziomu recyklatu w produkcie.
- Oznakowanie magnesów trwałych – każda osoba wprowadzająca do obrotu produkty zawierające magnesy trwałe posiada obowiązek:
- odpowiedniego oznakowania produktu – od 2028 roku
- oraz publikacji na stronie internetowej informacji o zawartości magnesu trwałego – od 2029 roku
Ponadto przed wprowadzeniem do obrotu produktu zawierającego magnesy trwałe operatorzy muszą upewnić się, że zastosowali się do procedury oceny zgodności, a zatem że została sporządzona deklaracja zgodności UE i że produkt ma umieszczone na nim oznakowanie CE.
- Obliczanie śladu węglowego surowca – przedsiębiorcy są zobligowani do obliczania śladu środowiskowegosurowców krytycznych wprowadzanych do obrotu, który zawiera: informacje o wydobyciu, przeróbce, rafinacji, recyklingu oraz klasie efektywności środowiskowej.
Przykładowe sektory strategiczne dotknięte wymaganiami rozporządzenia dotyczącego surowców krytycznych:
- produkcja baterii, e-mobilność, produkcja i wykorzystanie wodoru, wytwarzanie energii odnawialnej, przesyłanie i magazynowanie danych, robotyka, samoloty, silniki trakcyjne, pompy ciepła, mobilne urządzenia elektroniczne, drony, wyrzutnie rakiet, satelity, zaawansowane układy scalone i inne.
Oprócz przedsiębiorców we wdrożenie zasad CRM zaangażowani są przedstawiciele wszystkich państw UE. Każde państwo członkowskie musi opracować krajowy program dotyczący surowców krytycznych i zbierać informacje o: środkach pozyskiwania CRM oraz miejsc gdzie występują CRM na jego terytorium. Ponadto kraje UE muszą zbierać dane na temat: projektów dotyczących CRM, kluczowych firm krajowych wykorzystujących CRM oraz całych łańcuchów dostaw. Działania krajowe skupią się także na utworzeniu listy obiektów utylizacji odpadów wydobywczych i udzielanych pozwoleń oraz na monitorowaniu zawartości recyklingu i odzysku surowców z odpadów.
Niezależnie od wszystkiego firmy produkujące technologie strategiczne muszą koordynować zapasy stosowanych surowców krytycznych oraz przygotować się na ryzyko związane z ograniczeniem w dostępności surowca.
Więcej informacji:
Implementing the EU’s Critical Raw Materials Act
Securing Europe’s supply of critical raw materials
Global Critical Minerals Outlook 2024
